red. John-Henri Holmberg: Ciemna strona. Szwedzcy mistrzowie kryminału

Oryginalny tytuł: A Darker Shade: 17 Swedish stories of murder, mystery and suspense
Przekład: Alicja Rosenau, Paulina Rosińska, Anna Topczewska, Ewa Wojciechowska, Tomasz Kunz
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Wydanie: I
Data premiery: kwiecień 2014
Format: 150 x 225 mm
Oprawa: broszurowa ze skrzydłami
Liczba stron: 412
ISBN: 978-83-08-05341-6

Jak tylko zobaczyłam zapowiedź „Ciemnej strony”, wiedziałam, że tę książkę koniecznie będę musiała przeczytać, ponieważ jest to zbiór opowiadań kryminalnych, napisanych przez szwedzkich mistrzów pióra, a ja wręcz uwielbiam ten gatunek. Obecnie zaczytuję się w powieściach, których autorką jest Camilla Läckberg. Co prawda początkowo podchodziłam do nich, jak do jeża, lecz przekonałam się do jej prozy i obecnie mam już za sobą czwarty tom serii Patrik Hedström pod tytułem „Ofiara losu”. 

„Ciemna strona” jest podzielona na trzy części; w pierwszej można znaleźć siedemnaście opowiadań, drugą stanowi tekst Johna-Henriego Holmberga o sukcesie szwedzkich kryminałów. Ostatnia to zbiór not biograficznych o autorach.

„W życiu każdego człowieka nastaje chwila, kiedy musi zdecydować, czy pójść z żywymi, czy z umarłymi. Ta chwila trwa teraz, zanim zesztywniejemy. Potem jest za późno. [s. 12]”

Jest to pierwsza na świecie antologia poświęcona szwedzkiej literaturze kryminalnej, pierwotnie wydana w Stanach Zjednoczonych, a nie w kraju z którego pochodzą pisarze, których teksty zostały zawarte w recenzowanym zbiorze.

Zostały w niej pokazane różnorodne podejścia do tego gatunku literackiego: od ukazania zabójstwa z punktu widzenia mordercy, po śledczych pracujących nad rozwiązaniem sprawy. Poruszane są w niej rozmaite tematy między innymi: uprzedzenia na tle rasowym i seksualnym, czarny rynek antyków, samobójstwa, oszustwa, walka z samym sobą czy zemsta współmałżonka. Niektóre z przedstawionych opowiadań są debiutami i nigdzie wcześniej nie zostały opublikowane.

Okładka amerykańskiego wydania

Antologię tą czyta się naprawdę szybko. Nawet nie wiedziałam kiedy, a już byłam w połowie książki i niechybnie zbliżałam się ku jej końcowi, co mnie zbytnio nie radowało, ponieważ szczerze pragnęłam, aby pozostało więcej stron do zakończenia lektury.

W tym zbiorze można wyróżnić dwa opowiadania, które „nie pasują” powiedzieć do pozostałych. Pierwszym jest tekst twórcy sagi „Millenium”, Stiega Larssona, zatytułowane „Supermózg”. Historia ta rozgrywa się w przyszłości. Opowiada ono o zmianie, jaka może zajść w życiu człowieka, gdy on otrzyma list, którego nadawcą jest Szpital Uniwersytecki zajmujący się badaniami naukowymi. Utwór ten został napisany, gdy pisarz miał osiemnaście lat i mimo młodego wieku, można w nim już zauważyć pewne nawiązania do jego późniejszego działa. Podczas lektury zostałam lekko zszokowana problemem, jaki został opisany przez Larssona, mimo że wydarzyć się on może w dalekiej przyszłości.

Drugie opowiadanie zostało napisane przez Sarę Stridsberg i nosi tytuł „Kalendarz Braun”. Jest to dziennik, w którym pokrótce zostały przedstawione ostatnie dni życia pewnej kobiety. Ten tekst należy bardziej do literatury pięknej niż do kryminału. Autorka użyła pięknego, poetyckiego języka, który z przyjemnością się czyta. Mimo że pisarka nie opisała wszystkiego wprost, łatwo można się domyślić, o co dokładnie chodzi w tym opowiadaniu i w jakich czasach się ono rozgrywa.

„Wiosna pachnie popiołem i świeżą zielenią. Spędzasz czas na samotnych, błahych rozmowach o pogodzie i psach, przeczekujesz bezsenne noce. Obersalzberg to tylko teatralne kulisy, przesiąknięty zapachem żywicy sen o czystości. Wciąż żadnych jawnie okazywanych uczuć. Hamburg stał się już morzem ognia, ludzie obrócili się w proch. To twoje urodziny. Dostajesz pieniądze w kopercie, lecz żadnych życzeń, ani jednego ciepłego słowa, zupełnie nic, za to twój gabinet wygląda jak kwiaciarnia, pachnie niczym cmentarna kaplica. (…) Konary drzew chylą się ku zwierciadłu wody, jak zatopione w modlitwie. [s. 276-277]”

Na uwagę czytelnika zasługuje również opowiadanie pod tytułem „Nieprawdopodobne spotkanie”, napisane przez dwie wielkie osobowości: Henninga Mankela i Håkana Nesse. Jest to jest jedyny tekst, w którym nikt nie został pozbawiony życia! Tylko, tak przez kompletny przypadek, spotkali się w nim dwaj policjanci: Kurt Wallander oraz Van Veeteren, główni bohaterowie cyklów powieści obu autorów i to właśnie jest tematem tego utworu.

Dość ciężko czytało mi się „Sanie pocztowe”, autorstwa Åsy Larsson. Tekst ten traktuje o tytułowych „Saniach pocztowych” i o tym, co w nich znaleziono. Problem stanowił język oraz styl, w którym zostało napisane to opowiadanie. Przez wcześniejsze teksty „prześlizgnęłam” się bez większych problemów, po prostu delektowałam się lekturą. W tym przypadku miejscami musiałam ponownie przeczytać dany akapit, aby zrozumieć, o co dokładnie chodziło, ale z czasem przyswoiłam sobie specyficzny sposób pisania i nie miałam większych problemów ze zrozumieniem tekstu.

W drugiej części antologii, czytelnik może poznać opisaną pokrótce historię literatury kryminalnej w Szwecji. Ten rozdział tak mnie zaciekawił, że za jakiś czas na moim blogu opublikuję oddzielny post poświęcony temu zagadnieniu.

W „Ciemnej stronie” poziom zaprezentowanych historii jest naprawdę wyrównany, co nie często się zdarza w antologiach. Opowiadania są różnej długości od dziesięciu stron do trzydziestu, a tytuł każdego z nich jest trafnie dobrany. Opublikowane pozycje powstawały na przestrzeni wielu lat, najstarsze datuje się na 1970 roku, a najnowsze powstały w tym roku i po raz pierwszy zostały przestawione czytelnikom.

Dobrym podsumowaniem „Ciemnej strony” są słowa redaktora Johna-Henrigo Holmberga, który dokonał wyboru opowiadań do recenzowanego zbioru: „Ta książka jest rodzajem drogowskazu. Na kolejnych stronach czytelnik spotka pisarki i pisarzy, którzy wywarli decydujący wpływ na obecny kształt literatury kryminalnej, a także autorów, którzy jak sądzę, będą kształtować jej przyszłe oblicze. [okładka]”

Opowiadania, które składają się na „Ciemną stronę”:
- Tove Alsterdal „Spotkanie po latach” („Jag som lever och du sam är död”)
- Rolf i Cilla Börjlind „Lubił swoje włosy” („Sitt hår tyckte ha mon”)
- Åke Edwardson „Nigdy w rzeczywistości” („Aldrig i verkligheten”)
- Inger Frimansson „I nasz ciemny dom” („Då i vårt mörka hus”)
- Eva Gabrielsson „Ostatnie lato Paula” („Pauls sista sommar”)
- Anna Jansson „Pierścień” („Ringen”)
- Åsa Larsson „Sanie pocztowe” (Postskjutsne”)
- Stieg Larsson „Supermózg” („Makthjäran”)
- Henning Mankell i Håkan Nesser „Nieprawdopodobne spotkanie” („Ett osannolikt möte”)
- Mangus Montelius „Alibi señiora Banegasa” („Ett alibi åt señiora Banegasa”)
- Dag Öhrlund „Coś w jego oczach” („Något i hans blick”)
- Malin Persson Giolito „Ty zawsze przy mnie stój” („Se till mig som liten är”)
- Maj Sjöwall i Per Wahlöö „Multimilioner” („Multimiljonären”)
- Sara Stridsberg „Kalendarz Braun” („Kalender Braun”)
- Johan Theorin „Zemsta Dziewicy” („Jungfruns hämnd”)
- Veronica von Schenck „Maiterja” („Maitreya”)
- Katarina Wennstram „Późno ocknie się grzesznik” („Sent ska syndaren vakna”)

Camilla Läckberg czyta"Ciemną stronę" podczas Festiwalu Pisarzy, Auckland (zdjęcie pochodzi z jej oficjalnej strony promocyjnej na facebooku)

Książka przeczytana w ramach wyzwań:

Wyzwanie kryminalne

Czytam opasłe tomiska